BRUGGE – BAAC Vlaanderen en Raakvlak graven al enkele maanden een deel van het Onze-Lieve-Vrouwekerkhof Zuid op in hartje Brugge. Hierbij kwamen al enkele prachtige vondsten aan het licht, waaronder drie beschilderde grafkelders en meer dan 700 eenvoudige kistbegravingen. “De uitzonderlijke ontdekkingen blijven maar komen, nu afgelopen week ook antropomorfe graven werden ontdekt. Het historische Brugge geeft haar schatten prijs”, klinkt het bij Mercedes Van Volcem, schepen van Openbaar Domein.

Antropomorfe graven

Een antropomorf graf is een graf dat de vorm van de menselijke omtrek sterk benadert. Het graf is het breedst aan de schouders en smaller naar het voeteinde toe. Voor het hoofd werd vaak een nis uitgespaard. Het hoogtepunt van het voorkomen van dergelijke graven kan gesitueerd worden in de 10^de-11^de eeuw. Maar voorbeelden zijn gekend vanaf het eind van de 8^ste tot het begin van de 13^de eeuw, waarbij de vorm dan evolueert van trapeziumvormig naar rechthoekig.

“In Brugge is er slechts één eerdere melding gekend van een antropomorf graf. We kunnen nu melden dat er tijdens het vooronderzoek en de huidige opgraving al de restanten van maar liefst zeven antropomorfe graven werden opgegraven. Een uitzonderlijke ontdekking dus. Helaas zijn deze antropomorfe graven sterk verstoord door latere begravingen en is geen enkel graf volledig bewaard gebleven. Het best bewaarde exemplaar is bewaard vanaf het bekken tot aan het hoofdeinde”, klinkt het bij Mercedes Van Volcem.

De constructie en afwerking van dit type graven kan sterk verschillen. Bij deze graven is de vorm van het lichaam opgebouwd uit meerdere lagen veldstenen en is een ronde nis uitgespaard voor het hoofdeinde. Sporadisch zijn restjes kalkmortel aan de binnenzijde van de stenen bewaard gebleven. De graven zijn aan de bovenzijde afgedekt met grotere veldstenen platen of dekstenen, maar mogelijk werden er ook graven met houten planken afgedekt.

“Het aanleggen van dit bijzonder type graven vergde heel wat extra inspanningen en kosten aan grondstoffen. Ook de ligging, dicht nabij de voorzijde of hoofdingang van de Romaanse of pre-Romaanse voorloper van de kerk verwijst naar een belangrijke status van de overledene. Mogelijk maakten ze deel uit van een gegoede familie of een hogere sociale elite”, legt Van Volcem uit.

Begravingsgebruiken

Vóór de 12de eeuw was het niet gebruikelijk en veelal verboden om in een kerk te worden begraven. De beste optie bestond erin een laatste rustplaats aan te leggen in het voorportaal of voor de kerk, in het stuk dat later het kerkplein werd. Een laatste rustplaats dicht bij de kerk zorgde ervoor dat de doden dagelijks in de liturgie konden worden herinnerd en dat er voor hun zielenheil werd gebeden.

De graven zijn steeds naar het oosten georiënteerd.  De doden liggen met de voeten naar het oosten en de schedel naar het westen, zodat zij op de dag der wederopstanding en het opstaan uit het graf, de komst van Christus in het oosten tegemoet kunnen zien. Het oosten is voor het christendom de mystieke hemelstreek, waar Palestina met het Heilig Graf ligt.

Op zoek naar antwoorden

De Onze-Lieve-Vrouwekerk is de tweede oudste parochiekerk van Brugge en wordt voor het eerst vermeld in 1075. In deze oudste vermelding wordt beweerd dat de kerk toen al bijna twee eeuwen bestond. Over deze periode is heel weinig informatie bekend. Het is dan ook een van de doelen van het huidige archeologische onderzoek om hierover meer te weten te komen. Momenteel onderzoeken de archeologen de onderste lagen van het Onze-Lieve-Vrouwekerkhof Zuid. Het is in deze onderste lagen dat de antropomorfe graven werden ontdekt.

“We weten haast niets over het uitzicht van de vroegste kerk en voorloper ervan, zelfs niet in de 11^de en 12^de eeuw. Koolstofdateringen van deze oudste begravingen zullen heel wat extra info verschaffen en helpen de archeologen deze graven met zekerheid binnen een bepaald tijdskader te plaatsen. Wie weet zijn het de eerste tastbare bewijzen dat de kerk reeds ver voor 1075 is opgericht”, sluit de schepen af.

Meer informatie?

Wie meer informatie wenst over de vondst kan terecht bij de Brugse stadsarcheoloog via stadsarcheologie@brugge.be of de archeologen van BAAC Vlaanderen via info@baac.be.