De Stad Brugge organiseerde voor de derde maal de tweejaarlijkse architectuurprijs. Met deze prijs wil het stadsbestuur kwalitatieve architectuur op zijn grondgebied in de kijker zetten, stimuleren en ondersteunen. Het thema voor de architectuurprijs Brugge 2011 was ‘hedendaags en duurzaam bouwen’.
De “prijs van de vakjury” gaat naar ROOM & ROOM, het architectenbureau van Tom Vanhee.  Het bureau realiseerde een verbouwing van een pand met handel en twee woonentiteiten tot pand met handel en een woonentiteit in de Zuidzandstraat 1 (apotheek “In den Cleynen Thems”).

Het publiek liet zich het meest bekoren door de bouw van een vrijstaande woning in Ten Hove 2A door Architectenbureau Tom Van Biervliet uit Brugge. De heer en mevrouw Valcke – Vandenberghe ontvangen dan ook, als bouwheer, de “prijs van het publiek”.

Lees hier het oordeel van de jury.

Toespraak van schepen Mercedes Van Volcem op de uitreiking Architectuurprijs 2011.

Dames en heren,

De recentste editie van de Architectuurprijs van de Stad Brugge heeft inderdaad fraaie resultaten opgeleverd. Als Stad hechten we veel belang aan een verzorgde ruimtelijke ordening en die gaat in dit geval samen met hedendaagse duurzame architectuur.

Dat de Bruggelingen fier zijn op hun stad –zoals ook onlangs weer bleek uit de Stadsmonitor – heeft zeker te maken met een fraaie leefomgeving. Het plezier van wonen, werken, winkelen en zich ontspannen wordt voor een heel groot stuk bepaald door de aard, het karakter en het uitzicht van de plaats waar die activiteiten zich afspelen. Een aantrekkelijke leefruimte is dus van primordiaal belang. En het stadsbestuur van Brugge doet sinds jaar en dag inspanningen om daarvoor gunstige voorwaarden te scheppen.

Zo zijn er vooreerst de premies die de Stad verleent aan mensen die hun woning aanpassen aan het hedendaagse comfort. De medewerkers van de stedelijke Woondienst verzorgen deze dienstverlening. Verder zijn er ook premies voor wat we noemen “Kunstige herstellingen”, waarvoor de stedelijke erfgoeddeskundigen instaan. Deze toelagen zijn bestemd voor de vakkundige restauratie van huizen en eigendommen met een bijzondere erfgoedwaarde – en daarvan zijn er zoals u weet nogal wat in Brugge. Het verkrijgen van de titel “Werelderfgoedstad” komt niet vanzelf en zomaar uit de lucht vallen.

Een andere wijze waarop wij als Stad Brugge onze gehechtheid tonen aan het behoud van het historische bouwkundig erfgoed en de bewaking van de kwaliteit ervan is door het inrichten van een tweejaarlijkse Monumentenprijs.

Deze Monumentenprijs betreft grotendeels gebouwen die zich in de binnenstad bevinden. Maar ook kwalitatieve architectuur in de randgemeenten wordt gestimuleerd en geapprecieerd. Daarvoor wordt er tweejaarlijks, afgewisseld met de Monumentenprijs, ook een Architectuurwedstrijd georganiseerd. Dit keer lag de klemtoon daarbij, nog meer dan anders, op het aspect “duurzaamheid”. Architectuur moet immers niet enkel esthetisch verantwoord zijn en aantrekkelijk ogen maar ook kwalitatief waardevol zijn. Vandaag heb ik de eer en het genoegen u de winnaars van deze editie van de prijs bekend te maken.

Maar laat ik eerst een woordje zeggen over de ingezonden bouwprojecten. Die zijn van een behoorlijke verscheidenheid, zoals u dadelijk zal merken.

De jury opteerde om in groep een eerste selectie te maken. Ze beschouwt duurzaamheid en architecturale kwaliteit niet als twee van elkaar losstaande gegevens. Het werd dan ook niet opportuun geacht om aparte scores voor architectuur en duurzaamheid te geven. De projecten werden op hun geheel beoordeeld. De jury achtte het wel belangrijk dat de geselecteerde projecten als voorbeeld kunnen functioneren voor duurzaam bouwen en dus voldoende aandacht hebben voor verschillende aspecten van duurzaamheid. Projecten die onvoldoende toegelicht zijn op het vlak van duurzaamheid of die enkel gericht zijn op het energetische aspect van duurzaam bouwen werden niet meegenomen naar de tweede ronde.

Na een gezamenlijke beoordeling van alle projecten werden de projecten nrs. 2, 5, 6, 8, 9 en 14 geselecteerd.

Deze projecten onderscheiden zich onder andere door de keuze van de locatie. De jury is van oordeel dat een keuze voor duurzaam ruimtegebruik een belangrijk uitgangspunt is. Zo wordt de voorkeur gegeven aan projecten die op een inventieve manier omgaan met hergebruik van bestaande gebouwen of ruimtes die anders verloren gaan, waarbij de functie aansluit op of verweven is met de omgeving, die tijdloos zijn en daardoor langdurig gebruikt kunnen worden.

Geen enkele van de deelnemende projecten scoort op alle aspecten van duurzaam bouwen. Met de keuze voor de geselecteerde projecten wil de jury benadrukken dat duurzaam ruimtegebruik een vaak onderschat, maar wel cruciaal aspect is van duurzaam bouwen.

Zo maakt project nr. 2 (verbouwing van loods tot vormingscentrum door architecten Tomas Nollet en Hilde Huyghe) gebruik van een bestaande, nagenoeg ingesloten, loods op de tweede bouwlijn. De herbestemming van een dergelijk gebouw is niet voor de hand liggend en de inplanting brengt veel beperkingen met zich mee. Desondanks is men erin geslaagd om een aangenaam en bruikbaar gebouw tot stand te brengen met beperkte middelen en met een functie (vorming) die aansluit op de noden van de omgeving.

Project nr. 5 (bouw van kantoor na sloop van garage/bergplaats door architecten Peter Bovyn en Sophie Watelle) op zijn beurt vertrekt vanuit een bewuste keuze voor leven in de stad en kan als voorbeeld fungeren voor duurzame stadsontwikkeling. Hier vertaalt de keuze voor duurzaamheid zich in meer dan louter de keuze voor dure technieken, maar wordt er ook nagedacht over inplanting, verhouding tot de omgeving, compactheid, flexibiliteit… De jury geeft als kanttekening ook nog mee dat het niet voor de hand liggend is om in een historische stad als Brugge een moderne invulling in te brengen.

In project nr. 6 (eveneens bouw van kantoor na sloop van een garage/werkplaats door Groep 3 Architecten) wordt gekozen voor vermenging van verschillende functies (wonen en kantoor) in de zoektocht naar een aangename leefomgeving. Er wordt een bouwblok met een vervallen gebouw ingevuld, waardoor de densiteit van de omgeving toeneemt zonder aan kwaliteit in te boeten. Het project onderscheidt zich door de doorgedreven keuze voor energiebesparende technieken: warmtepomp, zonnecollectoren, hergebruik regenwater, isolatie, oriëntatie, groendaken….

Project nr. 8 (oprichten van woning in gesloten bebouwing door Architectenbureau Henk Van Aelst) is een rijwoning als invulling van een braakliggend perceel, waardoor het project getuigt van duurzaam ruimtegebruik zowel door zijn inplanting als door zijn compactheid. Ook de oriëntatie van de woning is optimaal. De jury kon geen eensgezindheid bereiken over de effectieve bouwfysische kwaliteiten van strobalen, maar nam het project toch mee omdat de bouwheer bewust verder gaat dan de wettelijke normen inzake energieprestatie en hiervoor bereid is om een niet voor de hand liggende keuze te maken.

Project nr. 9 (verbouwing van pand door ROOM & ROOM van architect Tom Vanhee) is een voorbeeld van wonen in de stad en wonen boven een winkel. Dit project is duurzaam door de keuze voor wonen in de stad, de keuze voor de combinatie wonen-werken in hetzelfde gebouw, het energetische aspect en materiaalgebruik en de aandacht voor flexibiliteit. De architectuur in deze delicate omgeving is van een ingehouden subtiele hoge kwaliteit.

Project nr. 14 tot slot (bouw van 20 sociale woningen door Crux Architecten) toont aan dat woonverdichting in de stad niet ten koste hoeft te gaan van woonkwaliteit. Het is een sociaal woonproject waarbij er door gebruik te maken van een intelligente typologie, voor elke woning een volwaardige buitenruimte kan voorzien worden. Tegelijkertijd wordt er in de ondergrondse parkeerplaats een antwoord geboden op de parkeernoden van de omwonenden. In het project is er ook aandacht voor doorwaadbaarheid en verweving met de omliggende woningen. Er wordt gekozen voor een tijdloze architectuurtaal, waardoor de langdurigheid van de woningen gegarandeerd is. Het project staat niet op zich, maar wordt opgenomen in een groter geheel.

Dames en heren, ik houd u niet langer in spanning en ga nu graag over tot de bekendmaking van de winnaars:.

De vakjury besloot unaniem om een “prijs van de vakjury” toe te kennen én een eervolle vermelding.

De eervolle vermelding gaat naar project nr. 2: het verbouwen van een loods tot vormingscentrum in de Sint-Pieterskerklaan 5 door Tomas Nollet en Hilde Huyghe Architecten.

De jury beschouwt het project als een goed voorbeeld van zinvol hergebruik van een bestaand gebouw dat met een beperkt budget verbouwd wordt tot een gebouw dat niet alleen een aangename werkomgeving is, maar door zijn functie ook een maatschappelijk aspect van duurzaamheid in zich houdt. Vanuit een moeilijke startsituatie is er gezocht naar een inventieve invulling, waarbij de creatie van een ruimtelijke en lichtrijke omgeving voorop stond. De jury wil met deze eervolle vermelding benadrukken dat duurzaamheid niet mag herleid worden tot een al te gemakkelijke keuze voor de toepassing van dure technieken. Integendeel, een duurzame omgang met de beschikbare middelen komt beter tot uiting in een inventieve toepassing van een beperkt budget.

De “prijs van de vakjury” wordt uitgereikt aan project nr. 9: de verbouwing van een pand met handel en twee woonentiteiten tot pand met handel en 1 woonentiteit in de Zuidzandstraat 1 (apotheek “In den Cleynen Thems”) door ROOM & ROOM, het architectenbureau van Tom Vanhee. Op een speelse manier werd hier een dakuitbouw gerealiseerd waarbij gedemonstreerd wordt dat duurzaam wonen boven een handelspand in hartje Brugge perfect mogelijk is.

Dit project onderscheidt zich van de andere projecten zowel architecturaal als in het vinden van evenwicht tussen duurzaamheid en hedendaagse architectuur en stedenbouw.

De jury waardeert het project omwille van zijn subtiele en intelligente architectuur, waarbij een confrontatie aangegaan wordt tussen twee structurele entiteiten die voelbaar blijven als aparte gegevens en toch harmonieus met elkaar dialogeren. Het architectenbureau heeft hier meer gedaan dan twee gebouwen aaneenrijgen. Tegelijkertijd worden er discrete links naar de buitenwereld gelegd: op een geraffineerde en verfijnde wijze gaat het project de dialoog aan met de stedelijke omgeving. De beperkte, eenvoudige en nagenoeg onzichtbare ingrepen, die getuigen van een ingetogen architecturale kwaliteit, hebben een maximaal effect en zijn cruciaal voor de creatie van een aangename en tijdloze leefomgeving.

Ook op het vlak van duurzaamheid heeft dit project volgens de jury heel wat te bieden. Het project is een krachtig voorbeeld van een spaarzame, verantwoorde en rationele omgang met de beschikbare ruimte door hergebruik van bestaande gebouwen, maar ook door de bewuste keuze voor wonen en werken in de stad, voor de combinatie wonen en werken in hetzelfde gebouw en voor wonen boven een winkel. Door de hedendaagse toevoeging beperkt te houden, door een beredeneerd materiaalgebruik en door maximaal te hergebruiken wat er is, brengt men een tijdloze leefomgeving tot stand. Tijdloosheid brengt potentieel een langdurig gebruik met zich mee. Ook dit is een essentieel aspect van duurzaam bouwen, bouwen voor de toekomst. Het project combineert een architecturale kwaliteit die tot uiting komt in de ingetogen ingrepen en de subtiele dialoog met de omgeving, met een doorgedreven keuze voor een duurzame omgang met de beschikbare ruimte en stedelijke omgeving. Veel panden in Brugge werden opgericht vóór 1918 en het blijft steeds een oefening om de historische erfgoedwaarde te verenigen met de hedendaagse eisen van duurzaamheid. Hier mogen we terecht spreken van een geslaagd huwelijk.

Graag wil ik onze dank betuigen aan alle juryleden. Zonder op hun individuele verdiensten in te gaan kan ik zeggen dat zij allen, elk met hun eigen accenten, heel waardevolle bijdragen leveren om tot een door mij eerder geprezen aangename en aantrekkelijke leefomgeving te komen. Wij danken hen oprecht voor hun gewaarde deelname aan de jurering van de Architectuurprijs. Zij hebben al de projecten nauwkeurig en consciëntieus gewikt en gewogen en de kwaliteiten ervan besproken. Dit alles met veel inzicht en grote kennis van zaken.

Die vakjury bestond uit volgende leden:

1. Lode Vranken, architect – De Bouwerij Architectenbureau
2. Philippe Van Wesenbeeck – diensthoofd Dienst Stedenbouw en Ruimtelijke Planning Stad Gent.
3. Prof. Dr. Em. Hugo Hens – Departement Burgerlijke Bouwkunde KU Leuven
4. Peter Thoelen, directeur – Vlaams Instituut voor bio-ecologisch bouwen en wonen
5. Paul Robbrecht, architect – Robbrecht en Daem Architecten
6. Véronique Soulliaert – duurzaamheidsambtenaar Stad Brugge
7. Christophe Van Oyen, architect – waarnemer voor de Orde van Architecten West-Vlaanderen
8. Mercedes Van Volcem, schepen van ruimtelijke ordening en huisvesting – gedelegeerd naar Griet Labaere kabinetschef schepen Van Volcem

Het publiek – en dat zijn zowel inwoners als bezoekers van onze stad – liet zich het meest bekoren door een heel ander ontwerp: 541 stemmen, hetzij meer dan 30%, ging naar project 12: de bouw van een vrijstaande woning in Ten Hove 2A door Architectenbureau Tom Van Biervliet uit Brugge. De heer en mevrouw Valcke – Vandenberghe ontvangen dan ook, als bouwheer, de “prijs van het publiek”. Zij werden op de voeten gevolgd door project 5: de bouw van een kantoor in de Rolweg 67 dat architecten Peter Bovyn en Sophie Watelle uit Brugge voor zichzelf bouwden (met 366 stemmen) en door project 7: bouw van een woning langs de Dudzeelse Steenweg 201 door Architecten Declerck – Daels uit Roeselare in opdracht van mevrouw Isabelle Carpentier (met 296 stemmen).

Zoals de Burgemeester reeds aanhaalde gaf de Stad ook opdracht aan de heer Boudewijn Perneel om een aandenken te maken voor zowel de prijs van de vakjury als voor die van het publiek. De kunstenaar zelf geeft hierbij volgende duiding:

“De keuze voor een keramisch artefact is niet toevallig.

Keramiek refereert naar het dagelijkse leven. Achronisch en een grote functionaliteit zijn inherent aan dit medium. Samen met architectuur zijn keramiekscherven dikwijls de enige cultuurgoederen, die getuigen hoe een samenleving functioneerde. Het vormgevingsproces en de verglazing zijn een toegepaste kennis, klei is de bouwsteen.

De tekeningen op de platen zijn in balans, een afweging van emotie en constructie. Deze twee elementen leiden tot een bruikbare vormgeving. Er zijn parallellen met architectuur.”

Zo dadelijk kunnen we onder de kiezers voor de publieksprijs ook nog 10 gelukkigen uitloten die elk een prachtig boek winnen.

Om af te sluiten wil ik nog meegeven dat alle ontwerpers en bouwheren van de ingezonden projecten winnaars zijn.

Geen enkele van de inzendingen werd immers onontvankelijk verklaard en iedere bouwheer heeft in zijn pand maatregelen genomen om zo spaarzaam en rationeel mogelijk met ruimte en energie om te gaan.

Het terugverdieneffect van deze maatregelen zal zeer waarschijnlijk een veelvoud zijn van de prijzen die wij hier mogen uitdelen.

Nog belangrijker is dat mede door de aandacht die besteed wordt aan duurzaamheid en kwaliteitsvolle architectuur de toekomstmogelijkheden voor de volgende generaties gewaarborgd kunnen blijven.