Onze steden evolueren constant. Vlaams parlementslid Mercedes Van Volcem onderzocht de bevolkingsaantallen in de steden. De bevolkingsaantallen en hun afgeleiden zijn belangrijke parameters voor het Vlaams Stedelijk beleid. “De bevolking van Antwerpen, Gent en Hasselt groeide sedert 2000 met meer dan 12%. De bevolking in Brugge en Kortrijk blijft zo goed als gelijk in de voorbije 16 jaar. In het totaal tellen alle centrumsteden 10,6% meer inwoners sedert 2000.” aldus Van Volcem. “Antwerpen en Gent mochten in 2014 elk meer dan 2000 nieuwe stedelingen verwelkomen. In totaal groeiden de centrumsteden tegen 2015 met meer dan 9000 inwoners. Ook de samenstelling van de bevolking geeft een duidelijk beeld. Oostende draagt de titel van oudste centrumstad. Genk is de jongste centrumstad van Vlaanderen.”

Van Volcem ziet vier belangrijke werven voor elke centrumstad. “Elk stadsbestuur moet in samenwerking met de Vlaamse Regering focussen op werk in de stad, een vlotte mobiliteit, de leefbaarheid en voldoende groen en kwalitatieve open ruimte.”

Steeds meer inwoners trekken naar de steden. Dit vergt een daadkrachtig stedenbeleid. Vooral scholen en kinderopvang zijn in die steden zorgwekkend. De wachtlijsten zijn alom. Overal is de effectieve groei groter dan de bevolkingsprojecties waarop men het toekomstig beleid baseert. Dit vergt een aangepast Vlaams beleid om bijvoorbeeld de wachtlijsten weg te werken. “In steden zoals Kortrijk en Brugge is er geen grote aangroei. In Oostende is er vooral vergrijzing. West-Vlaanderen valt buiten de ruit van de werkgelegenheid. Dit maakt het voor hoogopgeleide jongeren minder aantrekkelijk om er te wonen. Toch zouden de West-Vlaamse steden zich samen met Rijsel, Parijs en Londen verder kunnen ontwikkelen.”

Stedenbeleid betekent niet enkel stadsvernieuwing maar ook ruimte om te wonen, voldoende kinderopvang en werkgelegenheid. De meeste steden zijn niet berekend op deze groei. De bevolkingsprojecties blijken nu reeds niet te kloppen dus zal ook het ruimtelijk beleid aangepast moeten worden. Het is een uitdaging om jongeren uit de middenklasse in je stad aan te trekken. Dit zorgt voor welvaart en zo kan je als stad herverdelen. Belangrijk in je stedenbeleid is ook leefbaarheid, groen en vlotte mobiliteit.

Studentensteden groeien

De algemene bevolkingsevolutie in de centrumsteden toont heel wat stijgers. De bevolking van Antwerpen, Gent en Leuven groeide de afgelopen 16 jaar met meer dan 12%. De bevolking in Brugge en Kortrijk blijft zo goed als gelijk in de voorbije periode. “Het beeld wordt diverser als we kijken naar het aantal jongeren en jonge gezinnen die zich in de stad gaan vestigen. Vooral de grote studentensteden groeien aan. Opmerkelijk is dat Brugge de laatste jaren de trend keerde en opnieuw aangroeit in bevolking. Dit loopt gelijk met de realisatie van bijkomende studentenhuisvesting in de West-Vlaamse hoofdstad.” aldus Van Volcem.

 Ook de korte termijn evolutie zegt iets over de steden. Zo telden de Vlaamse centrumsteden op 1 januari 2015 maar liefst 1.615.567 stedelingen of een stijging met 9.111 inwoners in vergelijking met het jaar voordien. In Gent en Antwerpen kwamen er meer dan 2000 nieuwe inwoners bij. Roeselare is de snelste groeier met een groei van maar liefst 1,1% van de ganse bevolking.

1.1  Detailstudie

De FOD statistiek geeft cijfers vrij van het exact aantal inwoners per stad en per leeftijdsvork van vijf jaar. Van Volcem analyseerde deze cijfers in detail. Zo kan je tendensen zien van het aantal -5 jarigen, van de jeugd, van de actieve bevolking, van het aantal 65+ en van de verzilvering (80+) per centrumstad.

1.1.1       Samenstelling bevolking centrumsteden

Op basis van de beschikbare cijfers werden indelingen gemaakt die nauw aansluiten bij algemene beleidsinstrumenten. Zo werden 5 categorieën onderscheiden. De -5 jarigen, de personen van 5 tot 19 jaar. De mensen met een leeftijd van 20 tot 64 jaar, de 65+ers en de 80+ers. Let op: in de 65+ers zitten dus ook de 80+ers. Met andere woorden: tel je de eerste vier op zonder de 80+ers dan bekom je reeds 100% van uw populatie.

In het jaar 2015 was 6,1% van de bevolking van de centrumsteden onder de 5 jaar. 15,7% was tussen de 5 en 19 jaar en 59,6% is tussen de 20 en 64 jaar. Het aantal 65+ers bedraagt 18,6% van de stedenbevolking. Voor het eerst sedert 2001 is 6 procent van de stadsmensen zelfs 80+.

De verschillen tussen de steden onderling zijn typerend voor elke stad zijn specifieke dynamiek. Het zijn tevens indicatoren die de uitdagingen inzake zorg, kinderopvang, financiële draagkracht, leefbaarheid, etc. helder aangeven.

Uit bovenstaande tabel kan je telkens de top 3 per categorie afleiden.

Antwerpen, Mechelen, Gent & Sint-Niklaas tellen meer dan 6% -5 jarigen. Het meeste jeugd vind je dan weer in Genk, Mechelen en Sint-Niklaas. Leuven telt het meest aantal actieve bevolking: zo’n 64,6%, gevolgd door Gent (62%) en Hasselt (61%).  Dat staat in schril contrast met rode lantaarn Oostende: 55,7% mensen is er tussen 20 en 65.  Een factor die heel erg weegt op de inkomsten van de stad.

Drie West-Vlaamse steden staan aan de top inzake vergrijzing. In Oostende is maar liefst 27% ouder dan 65% en 8,7% (!) ouder dan 80! Vlakbij de zee is het merkbaar fijn ouder worden want ook Brugge telt 22,7% 65+ers en 7,1% 80+ers. Kortrijk vult die top 3 aan met 21,4% 65+ers en 7,1% 80+ers.

Met slechts 4,8% 80+ers en het meeste jeugd, komt Genk in aanmerking voor jongste centrumstad van Vlaanderen.

Oostende (12,7%) en Leuven(13,6%) en Hasselt (13,6%) tellen een pak minder jeugd dan hun collega’s centrumsteden.

1.1.2       Evolutie

De eerste beschikbare detailcijfers dateren van 2001. Over een periode van 15 jaar (2001-2015) kan je duidelijke tendensen afmeten. Over het algemeen steeg het aantal inwoners per stad.  In Antwerpen(15,3%) een pak meer als in bijvoorbeeld Kortrijk (0,8%) of Brugge (1,1%). Meer specifiek steeg het aantal -5 jarigen gemiddeld genomen per centrumstad met 25,3 procent. Het aantal 5 tot 19- jarigen stijgt gemiddeld met 6,9 procent terwijl de zogenaamde actieve bevolking (20 tot 64 jarigen) met 10,7% stijgt. De toename van het aantal 65+ers (8,8%) is dan weer grotendeels te wijten aan de toename van het aantal 80+ers (53,9%). Oorzaken van de evoluties in de cijfers zijn onder andere het aantal geboortes, migratie en langere levensverwachting. De cijfers wijzen met andere woorden op een babyboom in de steden, in combinatie met de steeds ouder wordende mens. Tevens merken we enorme verschillen per centrumstad.

* het gemiddelde is het feitelijke gemiddelde: alle  absolute cijfers samengeteld, rekening houdende met verschillende gewichten per stad. Antwerpen weegt dus veel meer door dan bvb. Roeselare.

Bij de helft van de centrumsteden zijn -5 jarigen met minstens 1/4 in aantal toegenomen in 2015 tov 2001.  In Antwerpen zijn er opvallend veel kleine kinderen bijgekomen: 46,2%. Dit staat in schril contrast met Genk waar het aantal -5 jarigen met 5,2% afnam t.o.v. 2001.  De cijfers zijn steeds te analyseren in perspectief:  wat was de situatie vroeger? Was er toen een hoog of laag aantal, waardoor respectievelijk daling of stijging meer voor de hand ligt? In 2001 was 5,9% van de Genkse bevolking -5 jaar, terwijl dat nu gezakt is naar 5,4%.

Brugge (-10,2%) toont ook geen goede evolutiecijfers bij de -5 jarigen.  Ook in het aandeel ten aanzien van de totale bevolking scoort de stad erg zwak (4,5%).

In die 15 jaar tijd is het aantal kinderen in Antwerpen tussen 5 en 19 jaar met een vijfde toegenomen. Gent (9,7%) en Aalst (9,5%) ervaren tevens een serieuze opgang. Tegelijk verliezen Brugge, Genk en Kortrijk bijna een tiende van hun aantal kinderen tussen 5 en 19.  Beide ontwikkelingen hebben serieuze impact op de organisatie van onderwijs, kinderopvang, vrije tijdsvoorzieningen, etc.

De potentieel actieve bevolking – de belangrijkste pijler voor stadsontvangsten – groeit stevig in Antwerpen, Gent en Leuven, klassieke universiteitssteden.

De toename van senioren is het grootst in Genk, Hasselt en Turnhout. Deze zijn belangrijk voor de mate waarin men moet anticiperen met zorgvoorzieningen.

Overzicht

Antwerpen kent de grootste bevolkingsgroei. De grootstad kent veel inkomende migratie en ook het geboortecijfer ligt er hoog. Uit onderzoek blijkt bovendien dat meer dan de helft van de kinderen van 0 tot 17 jaar een vreemde herkomst heeft. Mensen van vreemde origine blijken meer kinderen op de wereld te zetten dan autochtone Belgen. Zij zorgen met andere woorden voor het nodige evenwicht in de bevolkingspiramide. Uit cijfers van 2011 blijkt dat bij de 0 tot 5 jarigen  er in Antwerpen 24 912 kinderen met een vreemde herkomst zijn en 16 847 zonder vreemde herkomst.