BRUSSEL – Na een jaar onderhandelen heeft de Vlaamse regering vannacht een nieuw stikstofkader afgeklopt. Ook voor de betonstop rondt ze een belangrijke kaap, terwijl grondeigenaars aan de volledige marktwaarde gecompenseerd zullen worden. Na een nachtelijke sessie heeft de Vlaamse regering een akkoord bereikt over het stikstofdossier en de betonstop.

De regering rekent zo af met twee aanslepende omgevingsdossiers. Nadat de Raad voor Vergunningsbetwistingen op 25 februari 2021 het Vlaams stikstofbeleid op losse schroeven had gezet, moest de regering een nieuw kader opstellen. De regels moeten strenger, omdat 80 procent van de Vlaamse natuur kreunt onder een overdosis stikstof, wat nefast is voor kwetsbare vegetaties als heide en ven.

Landbouw

Vooral de landbouw liep daarbij in het vizier. De sector is met 29 procent van de stikstofneerslag de belangrijkste binnenlandse stikstofbron. De regering wil kijken naar een vervroegde sluiting van rode bedrijven. Dat zijn de 50 piekbelasters die in 2014 een rode enveloppe kregen met de vraag om te sluiten.

Omdat nog maar 15 bedrijven dat deden, wou de regering een deadline afspreken. Maar dat werd een lastige knoop: CD&V wilde die op 2030 leggen, terwijl dat voor de N-VA veel vroeger moest. Welke timing uit de bus is gevallen, is nog niet bekend. De middelen die worden uitgetrokken om die bedrijven op te kopen, waren eveneens voer voor discussie.

 Ook de strenge regels rond vijf kwetsbare natuurgebieden, zoals het Turnhouts Vennengebied, lagen moeilijk voor de christendemocraten. In Turnhout zouden strenge regels voor landbouwers 108 gezinnen raken. Zij zouden moeten sluiten, afschalen of zwaar investeren in luchtwassers. Daarbovenop dreigt met een strenger mestactieplan nog een bittere pil. Demir wil boeren een verbod opleggen in natuurgebied hun grond te bemesten.

Hete aardappel

Over een aantal punten bestond al een tijd consensus. Zo zullen landbouwbedrijven die opstarten of uitbreiden de komende jaren nagenoeg altijd een document moeten maken waarin ze aantonen dat de stikstofimpact beperkt blijft. Vroeger moest dat alleen als de impact van hun uitstoot groter was dan 5 procent van wat een natuurgebied aankan.

De nieuwe norm stemt overeen met het tijdelijke stikstofbeleid van minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA), die met de maatregel een uitstootreductie van 30 procent nastreeft. Voor de industrie, die goed is voor amper 2 procent van de stikstofneerslag, wordt de norm wellicht op 1 procent gelegd.

Ook het betonstopdossier sleept al jaren aan. De regering-Bourgeois plande maatregelen om open ruimte in Vlaanderen te beschermen, maar schoof de hete aardappel in 2019 door naar de volgende regering.

Eigenaars volledig vergoed

Die heeft nu een akkoord over de bescherming van woonuitbreidingsgebieden. Dat zijn reservebouwgronden, waarvan in Vlaanderen 12.700 hectare ligt. Het is een deel van de 30.000 hectare die volgens experts beschermd moet worden tegen ontwikkeling. De regering besloot over die gronden tot 2040 een stolp te zetten, waardoor die in principe beschermd zijn tegen ontwikkeling. Nu trekt ze middelen uit waarmee de lokale besturen nog een stap verder kunnen gaan.

Die kunnen ervoor kiezen woonuitbreidingsgebieden om te zetten in natuur of bos. Doen ze dat, dan vergoeden ze eigenaars voor het waardeverlies dat ontstaat als een woonuitbreidingsgebied wordt herbestemd tot natuur of bos. De regering zal de lokale besturen voor een belangrijk stuk financieren via een bouwshiftfonds.

De regering heeft op vraag van de liberalen beslist dat eigenaars aan 100 procent van de marktwaarde van hun grond vergoed zullen worden. Dat is royaler dan de huidige regeling, die eigenaars aan 80 procent van de geïndexeerde aankoopwaarde vergoedt.

Hoe hoog de kostprijs van het akkoord uitvalt, moet nog blijken. Voor de bouwshift was sprake van 1,6 miljard euro, gespreid over de jaren heen. Voor het stikstofdossier werden bedragen in de grootteorde van 2 miljard euro genoemd. Dat zou gaan naar investeringssteun voor landbouwers of het opkopen van bedrijven die verplicht moeten stoppen.